te omringen, waardoor een soort van boerenwapen
ontstond. Het koekenijzer toont het ons (afb. 6).
Echter zijn het niet uitsluitend boerenwapens, die
men in deze wondere, door den smid geschapen, ver
beeldingswereld aantreft, ook de oude eerwaardige
familiewapens hebben daarin hun vaste plaats. Zelfs
vorstelijke wapens treft men op deze ijzers aan. Het
Prinsenhof te Delft bezit een Nieuwjaarsijzer van den
beroemden keizerlijken veldheer Maximiliaan van
Buren. Waarschijnlijk is dit door zijn dochter Anna
mee ten huwelijk gebracht en heeft het in de woning
van Prins Willem I dienst gedaan. In den Nieuw-
jaarstijd zal het prinselijk gezin hebben genoten van
de knappende koeken, die aan de eene zijde een
aardige afbeelding van de Aanbidding der Koningen,
ter andere een sierlijk ornament vertoonden. Dit ijzer
uit de eerste helft van de 16e eeuw is, zoover bekend,
het oudste Nieuwjaarsijzer, dat in Nederland wordt
aangetroffen (afb. 7). In het buitenland treft men
nog ijzers aan uit het begin van de 15e eeuw, den
tijd toen het Nieuwjaarsijzer uit het hostie-ijzer is
ontstaan.
Sinds de 10e eeuw bediende de Roomsch-Katho-
lieke kerk zich voor de hostiebereiding van knijp-
ijzers met ronde en langwerpige bladen, van het
zelfde voorkomen als onze Nieuwjaarsijzers (afb. 8).
De groote hosties bakte men tusschen de ronde
bladen, elk met een verschillende voorstelling gegra
veerd, zoodat beide zijden van de hostie steeds een
verschillende afbeelding vertoonden. De kleine hosties
werden bij enkele tegelijk tusschen de rechthoekige
bladen bereid. Het eene blad vertoonde dan vier, vijf
of zes medaillons met verschillende voorstellingen
(afb. 9), het andere bleef onbewerkt of kreeg een
eenvoudig ruitjespatroon. Ook het jaartal van ont
staan, de initialen van den graveur en het wapen van
»9
