Evenals bij de rivierdorpen is de karakteristieke ge
daante dezer dorpen derhalve de rechte, dan wel
flauw gebogen lintvorm.
6. Het verspreide dorp, dat alle regelmaat in den
aanleg mist en waarbij het meerendeel der boerde
rijen willekeurig dooreen is gelegen. Vooral in stre
ken waar de grond oorspronkelijk weinig waarde
bezat, zooals in Drente, komt deze onregelmatige,
losse groepeering van boerderijen op de eschgronden,
naast den brinkvorm, veel voor. In deze willekeurige
bebouwing met oude, door rieten daken afgedekte
boerenhoeven, afgewisseld door breede met verschil
lende boomenrijen beplante wegen was evenwel vaak
een element van schilderachtigheid en schoonheid
gelegen.
Het meest typische voorbeeld van dezen groep
wordt echter gevormd door Molkwerum (Afb.14),
dat op acht verschillende eilanden of pollen, onder
ling verbonden door een 20-tal bruggen, is ontstaan.
De wanhopige locale verkeerstoestanden waartoe
een dergelijke overigens zéér schilderachtige
situatie aanleiding geeft, is dan ook spreekwoor
delijk geworden. „Óp zijn Molkwerum's" is syno
niem met hopeloos in de war.
7. Het kasteeldorp, hetwelk is ontstaan onder de
onmiddellijke bescherming van een kasteel, d.i. het
verdedigbare, door gracht en palissadeering omsloten
steenen huis van den graaf of bisschop. De stichting
van zulke „heerlijke" kasteelen valt evenals die
van de meeste burchten vooral in de 9e eeuw, toen
om veiligheidsredenen, n.1. tegen de invallen van de
Noormannen, een versterkte en verdedigbare woon
stede op de daartoe van nature geschikte plaatsen,
gewenscht was.
Óp de onmiddellijk buiten de slotgracht gelegen
gronden van den kasteelheer, ontstond met diens toe
stemming geleidelijk aan, een woonbuurt van lijfeige
nen, hoorigen, ambachtslieden en boeren. Wat deze
44
