met hunne verbindingsgrachtjes het eigenlijke stadsplan,
zijn de straten bijzaak.
Waarom hebben onze steden grachten? Laat ik het hier
nog eens zeggen: Holland was eertijds meer water, dan
land. Langzamerhand werd het water door dijken bedwon
gen, daarna ingepolderd. Zelfs nu nog zijn er veel meren,
maar vooral is het land doorsneden door groote en kleine
vaarten. Zij lokten tot bevaren, zij maakten den Hollander
tot schipper. De opkomst van Holland ligt dan ook in de
binnenscheepvaart. Later gingen de Hollanders het zeegat
uit, gingen op de groote vaart. Dit bracht Holland tot
bloei.
Een groot deel der Hollanders bleef echter binnenschip
pers. Door het overwegend verkeer te water, waren grach
ten in hun stadjes noodzakelijk.
Amsterdam. Venetië van het Noorden!
Met recht. Venetië mag een eilandenstad zijn, Amsterdam
is dit nog meer. 't Is treffend wat Constantijn Huygens in
zijn stededicht „Amsterdam" zegt:
„Tweemaal Venetiën, waer's 't ende van uw wallen?
Hebt gij U wel eens waar gemaakt uit hoeveel eilanden
Amsterdam bestaat? Welgeteld zijn het er 90 stuks.
Het aantal bruggen is daaraan evenredig: 400 stuks.
Geen stad ter wereld bezit er zooveel. Mag deze opsom
ming dor zijn, de compositie dezer elementen, met de
andere elementen van het stadsplan, vormt het heerlijkste
beeld, dat er bestaat. Geeft gij er u rekenschap van, als
gij door de stad loopt? Indien uw aandacht er eenmaal
op is gevestigd, valt gij van de eene bewondering in de
andere; 't zijn levende schilderijen; telkens ontwaart gij
een schoonere. Welke te kiezen?
Laat ik de Reguliersgracht bij de Heerengracht nemen.
(Fig. 49).
Rust en bekoring gaan er van dit stadsbeeld uit. Uit welk
een eenvoud is het geboren. De architectonische begrenzing
van het water, de kade, glooit op, kromt zich, welft zich over
Hij meent: „burgwallen", „grachten".
83
