volk, tot zeevaarders; visschers waren wij al. Als vriend
heeft het water ons land „sfeer" gegeven, daardoor de ont
wikkeling van onzen aard geleid. Als vijand heeft het ons
geleerd waakzaam te zijn. Voortdurend valt hij ons aan.
Stormvloeden, overstroomingen hebben steeds de enkele
veilige plekken, waar menschen een woonplaats vonden,
geteisterd.
Eerst kwamen zij er toe terpen, daarna dijken op te wer
pen. Toen dat niet voldoende hielp, kwamen zij op de ge
dachte het op een andere wijze te beteugelen door het water
tot land te maken. Hierbij sneed het mes aan twee kanten,
want tevens kwam er meer land om op te leven en om te
bebouwen, hetgeen ook noodig was, daar het getal der
inwoners wies. Zoo ontstonden de polders, de glorie van
ons land, door het indijken en droogmaken van waterplas
sen. De kennis, welke daarbij werd ontwikkeld maakte de
samenleving gecultiveerder. De waterbouwkunde groeide,
zoo ook de kennis van den grond, hetgeen weer het land
bouw- en het veeteeltbedrijf ten goede kwam. Stap voor
stap schreed onze cultureele ontwikkeling voort. De meer
intensieve landbouw bracht nog iets anders mede: het ver
keer te land van den eenen polder naar den anderen; ring
vaarten moesten worden overschreden. Zal dit eerst met
vletten, pramen Oud-Ned. „sompen" zijn gedaan,
door overhaalveren, ten slotte kwam men tot het bouwen
van bruggen, een moeilijk werk, waarop men trotsch kan
zijn. Het is een belangrijke schrede op het pad van ken
nis; het veroveren ervan verhoogt het zelfrespect.
De Romeinen bezaten dit gevoel zeer sterk. Het lijkt mij
niet onaardig een schriftelijk bewijs van het bestaan dezer
houding te geven. Het is te vinden in een der beide ge
schriften van Julius Caesar, in zijn „Gedenkschriften van
den Gallischen oorlog". In boek IV, No. 17, schrijft hij:
„Caesar had besloten over den Rijn te gaan (55 v. Chr.),
„maar de overgang op schepen hield hij niet voor veilig
„genoeg en beneden zijn waardigheid en die van het
Romeinsche volk. Ofschoon men hem het bouwen van
„een brug wegens de breedte, den snellen stroom en de
21
