Het ligt in het wezen van primitieve stammen één van han
deling te zijn. Zij zijn nog niet aan het individueele toe;
hen beheerscht het groepsvoelen, zooals bij dieren; zij
leven zuiver en alleen op hun instinct. Bij het zich ont
wikkelen tot individu blijft dit instinct; alleen het wordt
hoe langer hoe meer teruggedrongen, minder en minder
het hoofdorgaan. Het verstandelijk denken neemt meer en
meer zijn plaats in. Raakt het verstand beneveld, dan
wordt het instinct weer ingeschakeld. Dit zien wij bij een
dronkeman. Hij zwaait over den weg; komt hij bij een
obstakel, dan zwaait hij op het laatste oogenblik van het
gevaar weg. De normale mensch kan echter zijn instinct
niet bewust inschakelen; het werkt als een plotselinge
verheldering, als een steeds onbewust weten, dat zekerder
is, dan het bewuste weten. Het instinct is ook bij laag-
en hoog-ontwikkelden niet individueel, het denken echter
wel, evenals de een spiraalwinding hooger liggende in
tuïtie.
Maar om bij het verstand te blijven; de gewilde, beheersch-
te inspanning, de studie, vergroot, verdiept de mentale
kennis bij den mensch.
Ieder volk volgt daarbij zijn eigen methode, de nationale
methode, welke zich in de kunst uit in nationale stijlen.
In de techniek is dit anders, tenminste indien wij onder
techniek verstaan het construeeren van machines van al
lerlei aard, van bouwwerken, van schepen, van bruggen,
enz., zooals dit in de vorige eeuw is begonnen, om ten
slotte de geheele samenleving dezer eeuw te beheerschen.
De levenshouding werd anders. De menschen werden wak
ker geschud, wreven hun oogen uit, begonnen over hun
eigen, enge kringetje heen te kijken, keken zelfs over hun
landsgrenzen heen, ten voordeele hunner eigen ontwikke
ling. Dit proces breidde zich in steeds wijder en wijder
kringen uit, werkte intensiever al naar gelang de vindin
gen en hun toepassing zich vooral in het dagelijksch leven
meer en meer onmisbaar begonnen te maken. Door machi
nale productie, vergrooten van afzetgebied, normaliseeren
en standariseeren der productie, in wisselwerking met het
18
