Is de reconstruction gereed, eerst dan komt de over
weging hoe de restauratie zal kunnen geschieden. Soms
kan dit zijn het geheel in den oorspronkelijken staat
terugbrengen. Maar meestal niet. In den regel moet
men iets doen om het bouwwerk bruikbaar te maken
of dient men later toegevoegde kunstvolle onderdeden
te sparen. Daarvoor is geen algemeen voorschrift te
geven. Elk geval staat op zichzelf.
Maar toch is er wel een algemeen voorschrift. Dat is
dat een schoon bouwwerk verlangd wordt. Daardoor
zal in den regel alles wat goed is behouden blijven en
alleen weggenomen worden wat leelijk is.
Er is een tijd geweest, na de eerste pogingen tot vol
ledige restauratie, tot reconstructie, die toen teleurstel
lend waren, dat getracht werd datgene dat tekort kwam
in moderne vormen bij te maken. Het belangrijkste
voorbeeld daarvan is aan de groote kerk te Gouda.
Maar omdat deze werkwijze ook niet medeviel is men
weder meer gegaan in de richting van de reconstructie,
zelfs in die van het begin van het restauratievraagstuk,
naar het ontwerpen van het ontbrekende in ouden stijl.
De oorzaak hiervan is in hoofdzaak hierin gelegen dat
men de techniek van restaureeren heeft moeten leeren,
de toepassing van de juiste materialen en de bewerking
daarvan.
Zoo gaat de reconstructie somwijlen vooraf aan de
restauratie die dan 't eindpunt is maar ook komt het
voor dat de reconstructie het eindpunt is.
Dat er over dit punt veel getwist kan worden en veel
getwist is ligt voor de hand. Dit heeft weder zijn goede
zijde gehad. Du choc des opinions jaillit la vérité.
Toen het hiervoren genoemde Monumentencongres te
Athene, dat 3 weken geduurd had, gesloten werd, wa
ren de laatste woorden van den voorzitter: Alors, Mes
dames, Messieurs, premièrement la beauté!
Thans kunnen wij overgaan tot het laatste vraagstflk,
de restauratie van dorp, stad en land, de restauratie
63
