D e vraag, wat heemschut is, kan eenvoudig beant
woord worden met: de naam eener vereeniging, de
Bond Heemschut, opgericht in het jaar 1911, welke zich
ten doel stelt, zooals artikel 1 der statuten dezer ver
eeniging vermeldt, „het waken voor de schoonheid van
Nederland".
HOOFDSTUK I
WAT HEEMSCHUT IS
Want het woord heemschut werd destijds gemaakt voor
den naam dezer vereeniging en heeft sedertdien een
plaats verworven in de Nederlandsche, taal en is ge
worden tot een begrip, het beschutten van al datgene
wat tot ons heem behoort.
Inderdaad was het noodig alle beschikbare krachten
bijeen te brengen om het heem te beschutten tegen ver
nieling, afbraak, schoonheidsbederf, vervlakking en nog
meer. Deze algemeene inzinking en achteruitgang was
niet de vrucht van enkele jaren maar van een langdurig
tijdvak.
Rond de wisseling van de 18e op de 19e eeuw, toen
Nederland zijn vrijheid verloor en gebukt ging onder
vreemde overheersching, waarop weer een herkregen
vrijheid volgde, was een zoodanige inzinking en ver
arming ontstaan zoowel op geldelijk als op geestelijk
gebied, dat het erfgoed der vaderen een geheel andere
waarde, of in 't geheel geen waarde, werd toegekend.
Zoo kon het gebeuren dat in 1825 een nijverheidsten
toonstelling in Haarlem gehouden werd om te trachten
deze stad uit haar noodlijdendheid op te heffen en dat
ter gelegenheid van deze tentoonstelling de Groote
Houtpoort en de Zijlpoort werden afgebroken, koste
lijke middeleeuwsche vestingbouwkundige kunstwerken.
Hoewel als excuus moge gelden, dat hierbij ook een
9
