straet, in 1584, tegenwoordig Kommerstraatde Strickstraet,
zoowel corte- als lange, in 1516 en de Susteren- of Agnieten-
straet, nu de Klomp geheeten.
De voornaamste straten waren of werden reeds met
„clinckaerts" of „straetsteens" verhard, de minder belang
rijke zijstraten hadden echter maar een dek van gestampte
puin en grond, terwijl de „Santstraet" zelfs dat wel niet
gehad zal hebben. Ook de bekende(!) Bommelsche goten
waren hier en daar al aangelegd en evenals nu nog waren
deze bij de zijstraten en inritten met „hoelen" afgedekt.
Maar niet alleen aan de straten besteedde de magistraat
haar zorg, ook aan de dijken vóór de stad en aan de hoofden
voor de Water- en de Steigerpoort werd druk gewerkt.
In het jaar 1544 wordt vooral de „havendiick" genoemd,
waarop de ltarrevoerders Thyssen en Van Herwynen elk
acht en zeventig dagen „eerdt gevuyrt" hebben van het
kerkhof, voor ,,4£ stuver elx daechs".
De haven lag in dezen tijd nog op de plaats die op de kaart
van 1560 ook is aangegeven, namelijk tusschen de Oenselsche
en de Maaspoort in, die beide toegang tot de kade gaven
(afb. 20).
We zien dus inderdaad, zooals we hiervoor opmerkten,
dat de bouwbedrijvigheid een „wijd terrein" bestreek,
buiten de krijgskundige werken aan muren, wallen en torens.
Toch ondergingen ook deze in het begin van de zestiende
eeuw een zeer belangrijke uitbreiding, toen men door de
voorafgaande oorlogen het belang had ingezien van ver
sterkingen, die beter overeenstemden met de toen gebruike
lijke wijze van oorlogvoeren dan de middeleeuwsche stads
muur met zijn torens. Bekijken we den plattegrond, dien
Jacob van Deventer teekende (zie afb. 20) ingevolge een op
dracht die hij hiertoe in 1558 kreeg, dan zien we dat buiten
den ouden muur met zijn stadsgracht een tweede muur aan
gelegd werd, versterkt met rondeelen en het geheel weer
omsloten door een tweede gracht. We weten niet precies
wanneer deze werken werden uitgevoerd (het bolwerk aan de
Gamersche poort werd reeds in 1508 tegelijk met het Blokhuis
aangelegd), het rondeel aan de Bosschepoort werd zooals
we zagen op verlangen van den hertog in 1531 begonnen
(ziefig. 17), in 1544 werd ook een rondeel voor de Waterpoort
gebouwd en we moeten aannemen dat toen wel ongeveer
het geheele project, ontworpen naar het oud-Nederlandsche
stelsel, was uitgevoerd.
72
