DE ZEVENTIENDE EEUW
De „Groote eeuw" voor Bommel was voorbij, toen de
„Gouden eeuw" voor Holland aanbrak. De eerste tientallen
jaren werden echter nog geheel beheerscht door den oorlog,
omdat de stad, ook na het mislukte beleg, voortdurend be
dreigd bleef. Zoo schreef in 1605 prins Maurits nog in een
brief, die in het archief berust, dat de Spanjaarden weer een
aanslag op Bommel in den zin hadden, maar deze is niet
uitgevoerd. De stad was en bleef voorloopig nog steeds het
meest vooruitgeschoven bolwerk tegenover den vijand en
beheerschte den overgang over de groote rivieren.
De Prins haastte zich den onderbroken aanleg van de ves
tingwerken volgens de indertijd gemaakte plannen te vol
tooien. Bij het einde van den wapenstilstand in 1621 was
dan ook het geheele stelsel van zeven bastions uitgevoerd,
met hun toen moderne rechte flanken en verbonden door de
rechte courtines, zooals deze op de kaart in den stedenatlas
van Blaeu uit 1640 afgebeeld zijn (zie afb. 21 ben.).
Deze bolwerken droegen allen namen, van Oost naar Wesl
volgden elkaar op: het Oranjebolwerk; het Hollack- of
Hohenlohe bolwerk; het Hooge cingel bolwerk; het Ravelijn
bolwerk; het Leege cingel bolwerk; het Beere bolwerk; en
het bolwerk de Kat of het Molenbolwerk. Zoowel boven als
beneden de stad was het grachtwater van de rivier afge
sloten door steenen beeren. Boven lag deze vlak bij den
Steenen molen, die omstreeks 1591 door Mattheus Trip ge
bouwd was op „het bovenste ofte plein van den Stadstoorn
genaempt Grimmart", waarbij hij „een werck buyten den
voirseiden toorn transgewys vuyt brengen sall, om die wacht
ende voorsieninghe van den vesten aen dier syde dairmede
bequamelick te begaen", welken omloop we duidelijk afge
beeld vinden op genoemde kaart. Beneden de stad sloot de
beer aan bij het bolwerk, dat er zijn naam aan ontleende.
De bovenste beer was door een dijk, den „Lodderdijk",
nu Stadsdijk genoemd, met den Oenselschen dijk verbonden.
Door deze belangrijke wijzigingen was ook de haven
89
