afbeelding uit het begin der 15e eeuw, behoorende tot
de verzameling miniaturen, bekend onder den naam
van „Heures de Turin" (les trés belles heures de Jean
de France, duc de Berry). Het is een baai of rivier
mond waarin een open scheepje met spriettuig zeilt,
dat benevens andere opvarenden den H. Julianus en de
H. Martha aan boord heeft; de afbeelding behoort
namelijk bij een gebed, gericht tot deze twee heiligen,
voor het behoud van zeevarenden. Het origineel ging
verloren bij den brand der Nationale Bibliotheek te
Turijn, doch er bestaan reproducties van. Hoe lang het
tuig toen bestond, is niet na te gaan, zoodat men slechts
kan gissen of het kleine scheepstype in de 13e- en 14e-
eeuwsche zegels, gelijk het Stavorensche en het Har-
derwijksche, het reeds gevoerd heeft, of dat dit evenals
de groote schepen met een razeil getuigd was. Het lang-
scheepsche grootzeil kan op verschillende wijze zijn
ontstaaneene daarvan is, dat men het b.v. bij de kruis
tochten heeft afgekeken van het Latijnsche zeil, dat er
niet zoo ver van af staat. Ook kan het ontstaan zijn door
vervorming van het razeil, zooals bij het modeltuig
onzer marinesloepen, dat een in tweeën gedeeld lang-
scheepsch razeil is, waarvan het kleinste stuk voor den
mast staat en het grootste er achter.
Een Hamburger kroniek vermeldt als iets bijzonders,
dat in 1525 een boeier voor het eerst met een sprietzeil
naar Engeland voer, hetgeen weldra navolging vond op
andere trajecten. Ook volgens de kaart van Lucas Wa
genaar van 1583 voerden Enkhuizer boeiers het spriet
zeil en razeil tezelfdertijd. Het sprietzeil heette oudtijds
smakzeil, blijkbaar omdat de smak het voerdedaarom
noemde men dusdanig getuigde binnenschepen vaak
smakzeilen ter onderscheiding van de vierkant getuigde
zeeschepen, hetgeen wij in een vorig hoofdstuk reeds
opmerkten.
De inrichting van het spriettuig was als volgt: de spriet
hing in het midden aan een takel die naar den hommer
58
