HOOFDSTUK X
VERANTWOORDING
Er is veel in Zeeland dat de algemeene bekend
heid geniet. De voorloopige lijst van de monumen
ten van onze provincie vormt een respectabel
boekdeel. Naast die monumenten is er zooveel wat
niet werd samengevat en dat is juist datgene waar
uit die monumenten zijn voortgekomen. De ge
meenschap die hier haar kerken en raadhuizen
stichtte, leefde er tusschen en omheen met haar
eigen zorgen en haar eigen moeite. Wie Zeeland
zegt, zegt: de Schelde. Probeer niet iets van dat
land te begrijpen als ge u niet eerst op de hoogte
hebt gesteld van het water waaruit dit land is
voortgekomen. Daarom kon dit boek geen be
schrijving zijn van stedebouwkundige waarde van
de Zeeuwsche dorpen alleen. Er is gevochten, ge
roofd, gemoord en gebrand in Zeeland. Waar en
wanneer precies doet er niet toe. Overal in ons
land liet de oorlog zijn sporen achter. In Zeeland
niet anders. Maar daarnaast was er de voortdu
rende oneenigheid met den wisselenden bondge
noot en vijand, de zee. Tegen dezen achtergrond
zien we de steden omwald en ommuurd of tot
vestingen uitgebouwd; zoo moeten we de dijken
en weelen begrijpen die in dit land een groote
pracht geven. Al was er telkens een ander geslacht
met andere waardeering van goed en schoon, met
111
