huisjes bij elkaar gepakt, als er op de beschikbare ruimte
samengewrongen kunnen worden, met een slop als uit- en
inlaatklep".
Gelukkig is deze stelling tegenwoordig in zijn algemeen
heid onhoudbaar; vooral in de laatste tientallen van jaren
streven bouwvereenigingen zoowel als particuliere bouwers
er naar, om doelmatige, ruime en frissche arbeiderswonin
gen te bouwen en de Woningwet helpt hierin een handje
mede. Met de hofjes, welke ik hier op het oog heb, hebben
deze complexen uit den aard der zaak niets te maken.
Het blijkt, dat de oudste, in Nederland nog bestaande hof
jes, volgens het eerstgenoemde type, te weten om een bin
nenplaats, gebouwd zijn; ik wijs slechts op het reeds
eerder genoemde zeer oude Hofje de Bakenesser Kamer te
Haarlem. Die oudste hofjes hebben meestal een eenvoudig
toegangspoortje; hun aanwezigheid is in den regel van de
straat weinig in het oog loopend. Het fraaie Anna Hofje
aan de Hooigracht te Leiden is voor den oningewijde niet
makkelijk te vinden. Eerst in lateren tijd, in het bijzonder
tegen het einde der 17de en in de 18de eeuw, wordt er door
de stichters of door de uitvoerders hunner laatste wilsbe
schikking meer „aan den weg getimmerd", en in de plaats
der eenvoudige poortjes van vroeger verrijzen er bij de
nieuw gebouwde hofjes dikwijls imposante poortgebouwen.
Meestal bestaan deze uit een tamelijk hoog opgetrokken
gebouw van twee pf meer verdiepingen; boven den ingang
is vaak de regentenkamer te vinden. Ter zijde van een der
gelijk poortgebouw zijn soms de vensters van daar aan
wezige huisjes aangebracht, maar veelal is het poortgebouw
door blinde muren geflankeerd. Als voorbeelden kunnen
genoemd worden het Hofje Meermansburg te Leiden, het
Wildemanshofje te Alkmaar of het van deze in bewerking
zeer afwijkende Hofje van Nieuwkoop in Den Haag. Soms
ontbreekt een bepaald poortgebouw en is de ingangspoort
in een blinden muur aangebracht, gelijk dit het geval is bij
een paar hofjes te Groningen; eenige dezer Groningsche
hofjes bezitten bovendien, hetgeen zeer opmerkelijk is, twee
of meer in elkaar uitloopende binnenplaatsen, zooals het
14
