24
places de 1'Europe", volgens het woord van den Franschen
generaal Marescot, in de krijgsbedrijven der 16e en 17e
eeuw een belangrijke rol gespeeld. Doch dit geschiedde
evenwel ten koste van den in de middeleeuwen verworven
economischen en cultureelen voorrang. Voortaan stonden
op de wallen ter verdediging van de eigen stad, die thans
in den hevigen strijd tegen Spanje betrokken zou worden,
naast de eigen vendels, gerecruteerd uit de ambachten en
de gilden, vreemde compagnieën huurlingen, die bij achter
stand van soldij, tuk op buit en plundering waren en voor
de stad een inwendige bedreiging vormden.
De nieuwe tijd zette in met de godsdiensttwisten, die ook
in Maastricht hoe langer hoe heviger zouden worden en
na de inneming der stad door Frederik Hendrik in 1632
zouden overslaan in hevige controversen tusschen de Hol-
landsche predikanten eenerzijds en Jezuïeten, Dominica
nen en Franciscanen anderzijds.
Voorloopig begon de reformatorische beweging, zooals
iedere revolutionaire beweging, heel voorzichtig met kleine
oppositioneele gevoelens en wel tegen kerk en clerus.
Reeds in de Raadsnotulen der stad van 1521 vinden wij
een besluit vermeld, dat wijst op minder oorbare gedra
gingen van ambachtsleden bij den ommegang op Sacra
mentsdag, terwijl kort daarna sprake is van het feit, dat
nachtbrakers zich in schandelijke bewoordingen over de
kapittelheeren hebben uitgelaten.
Langzamerhand staken de aanhangers der reformatie ster
ker het hoofd op; het verzet werd heviger en daarmee
tevens de reactie. Tortuur en brandstapel dreigden en velen
werden er de ongelukkige of heldhaftige slachtoffers van
of zochten elders een wijkplaats. Het jaar 1566, het zoo
bekende wonderjaar, zette ook voor Maastricht onheil
spellend in met brieven van koning Philips II over de
invoering der inquisitie, waartegen de 23 ambachten in
verzet kwamen. De beeldenstorm sloeg in datzelfde jaar
ook naar Maastricht over en de Hervormers maakten zich
meester van de St. Mathiaskerk, waar ze danig huis hiel
den. De tweedracht groeide en het kwam tot enkele hevige
