60
notarieele stukken aan, terwijl processen werden ge
voerd, ook tusschen familieleden, en contracten met en
over leerlingen werden gesloten. Verklaringen over
twisten en moraliteit geven een kijk op zeden en ge
woonten, die vaak op een zeer eenvoudig milieu wijzen.
Behalve de boven reeds genoemde nauwkeurige en
zeer uitvoerige inventarissen van plateelbakkersbedrij
ven en boedels zijn er acten, die werden opgesteld door
een aantal vooraanstaanden in de plateelbakkersnering
om een of ander gezamenlijk doel te bereiken, requesten
en anderszins. Zoo over den invoer van aardewerk in
Engeland en vrijdom van impost voor materialen. Maar
ook over de gebruikte materialen zijn er gegevens te
vinden. De beteekenis van het goede malen der ingre
diënten en het tijdig afleveren van de gemalen verf en
tin en de belangrijke rol, die de wasscherijen in het
bedrijf speelden, spreken al evenzeer uit de documen
ten. Daarbij moeten wij er natuurlijk rekening mede
houden dat bij de notarissen naast de gebruikelijke
acten het vaak de strijdpunten waren, die werden op-
geteekend. Wanneer alles rustig verliep, werden er wel
nauwelijks acten opgemaakt over handelingen in het
bedrijf zelf.
Die bedrijven aan een van de Delftsche grachten of
lanen, met de ovens en molens, en de aardewassche-
rijen aan den buitenkant van de stad, met de aarde-
wasschers en treders, draaiers, vormers, schilders, sto
kers, andere arbeiders en leerlingen, gedreven door de
meesters plateelbakkers, meestal eigenaars, of eigen
dom van wat wij aandeelhouders zouden noemen, lever
den al spoedig over de geheele westelijke helft van
Europa en daar buiten het bekende product in zijn
eindelooze variaties. Wij zouden wel haast alle meer
en ook veel minder bekende plaatsen op de kaart van
Nederland moeten opnoemen, wilden wij alle oorden
vermelden, waarheen de schippers de Delftsche waar
vervoerden. Alleen al uit de vorderingen op boedels
weten wij van leverantie naar zoo veel plaatsen in ons
