St. Hypolituskerk te Delft, dat met 53 stemmen, sleep-
laden en electropneumatische tractuur een indrukwek
kend monument van den nieuwen Nederlandschen orgel
bouw belooft te worden. En de speeltafel met 4 manu
alen en registers voor 57 stemmen, in de Remonstrant-
sche kerk te 's Gravenhage, waarop tlians nog slechts
21 spreken, zal er ook wel niet voor niets in 1941 zijn
gekomen.
Al kwamen dus de impulsen tot deze reformatie niet
van de zijde onzer orgelbouwers, wel hebben verschil
lenden onder hen (en juist de bekwaamste) zich al spoe
dig door haar laten leiden, speciaal op het gebied van
intonatie en windladenbouw (sleep- en springladen),
en daarin ook buiten onze grenzen van zich doen spre
ken. Het is te hopen, dat onder de 50 firma's en per
sonen, die zich ten onzent met de levering van pijp
orgels belasten, steeds meer zich tot orgelbouwmeester
zullen ontwikkelen, en dat in ruimere mate tijd en geld
voor studie, theoretisch èn praktisch, zal worden vrij
gemaakt. Vooralsnog zullen kerkbesturen, ook met het
oog op hun verantwoordelijkheid tegenover hun ge
meente en het nageslacht, verstandig doen, zich bij
orgelbouw en -restauratie de medewerking van een des
kundig adviseerend lichaam op orgelbouwgebied (waar
van reeds een enkel werd genoemd) te verzekeren. De
tijd, waarin men zonder architect het bouwen van een
kerk aan een aannemer opdroeg, is toch ook voorbij
In dit verband moet gewezen worden op de verheu
gende opleving der organographie ten onzent: werken
van Prof. Dr F. van der Mueren, A. P. Oosterhof en
Dr M. A. Vente, alsmede monographieën over orgels
te Amsterdam Oude, Einhoven St. Catharina, Friesland,
Gouda Groote, Groningen Groote, Maassluis, Oosthui
zen, Rotterdam Groote en Utrecht. Verschillende van
deze geschriften onderscheiden zich van vroegere door
serieuze archiefstudie, al staan ze in cultuur-historisch
opzicht nog wat geïsoleerd. Ook internationaal werd
120
