in het gezicht te staan. Een laatste verlegenheidsoplos
sing bestaat in het wegstoppen van het orgel, achter
rasterwerk of achter een muur (Amsterdam A.M.V.J.-
gebouw, Zorgvlied; Rotterdam, v.m. Doelen; Hilver
sum, v.m. A.V.R.O.-studio). Verder noemen wij de soms
voorkomende opstelling van orgels in één deel voor en
één deel achter in de kerk (bv. Amsterdam, Herst.
Apost. a/d Archimedesweg, St. Jacobsgesticht, en ook
wel in bioscopen).
Het meest funest heeft deze Romantiek in den orgel
bouw gewerkt bij restauraties van oudere orgels. Hier
is in deze eerbiedwaardige cultuurmonumenten huis
gehouden op een schandalige wijze. Eigenlijk kon dit
worden verwacht bij een geestesgesteldheid onder orgel
bouwers en organisten, zooals boven werd geschetst.
Wie naar oppervlakkig succes jaagt, heeft geen aan
dacht voor wat vóór hem aan stijlvols werd geprae-
steerd. Alles, wat in zoo'n oud orgel een uitgesproken
eigen karakter toonde, moest dan wel irriteeren en dus
verdwijnen.
Zoo moesten vulstemmen, aliquoten, quintadena's, tong
werken, rugwerken1), sleepladen met mechanische
tractuur en nog veel meer het veld ruimen voor het
snoepgoed van den eigen tijd. De kleine orgels, die
weinig te missen hadden, leden hieronder het meest,
maar ook grootere orgels (als 's Hertogenbosch St. Jan,
Zwolle Groote, Leeuwarden Groote, 's Gravenhage
St. Theresia, Zaltbommel Groote, Middelburg Oost,
Sneek Herv., Maastricht St. Servaas, Vlaardingen
Oude,Thorn R. Kath., e.a.)Het is meer aan de beperkte
geldmiddelen der opdrachtgevers dan aan piëteit van de
toenmalige orgelbouwers te danken, dat er nog niet
meer slachtoffers vielen.
Hierna volgen eenige disposities van orgels uit de
Romantische periode.
1) Veelal voor muziekberging ingericht!
111
