beelden van deze oplossing voor aan laat-
romaansche, meest baksteenen torens: Sur-
huizum in Friesland dicht bij de Groningsche
grens en de Groningsche torens van Bedum,
Haren en Schildwolde (afb. 7). De indruk
wekkende torens van Surhuizum en Schild
wolde worden nog bekroond door rijzige van
baksteen gemetselde spitsen, die van Haren
heeft de zijne bij een restauratie herkregen.
Voor zoover andere kenmerken als spitsbogen
het al niet verraden wijst de groote rijzigheid
dezer spitsen er duidelijk op, dat wij hier op
het einde staan van de romaansche periode
en dat de Gothiek zijn invloed al doet merken.
De toren van Schildwolde, zeer merkwaardig
monument van de eigenaardige Groningsche
Romano-Gothiek, heeft nog een bijzonderheid
die kenmerkend is voor dit gewest, namelijk
dat hij niet met de kerk verbonden is maar
geheel vrij op een hoek van het kerkhof staat.
De meeste vrijstaande Groningsche kerktorens
zijn echter lang niet van zulk een forsch
model, en soms weinig meer dan gedrongen
steenen klokhuizen, die niet eens boven de kerk
uitrijzen. Ook de laat-romaansche baksteenen
torens van Uithuizen in Kennemerland en
Hippolytushoef op Wieringen hebben gemet
selde spitsen, maar deze zijn van later tijd.
In Friesland vooral, maar eveneens in Gro
ningen en Drente schijnt in den romaanschen
tijd al het zadeldak tusschen twee geveltoppen
23
