74
werken, waarbij de voltooiing van het stadhuis aan
den Dam.
Toen de achttiende eeuw minder koopmanswinsten
opleverde door de vele oorlogen en doordat de wereld
handel zich verplaatste, ging het met het volbouwen
van de stad niet zoo vlug. De Fransche invloed werd
steeds grooter, in de bouwkunst, die zich in de bouw
stijlen, genaamd Louis XIV, Louis XV, aanpaste bij den
tijd, in de kleeding, het huisraad en in de leefwijze.
Het werd een teeken van welvaart voor den Burgemees
ter een burgemeestersbuik te dragen bij de witte poe
derpruik en voor den koopman aan podagra te lijden
tengevolge van veel eten en nog meer drinken, vooral
Fransche wijn, belegen Bourgogne. Het behoorde bij den
Bon Ton aan liefdadigheid te doen en Hofjes te stich
ten, waarvan onze tijd nog de goede vruchten plukt. De
streng Calvinistische levensopvatting onder de Her
vormde Staatskerk bracht mede, dat vele fraaie kerkge
bouwen tot stand kwamen en de oude kerkgebouwen in
stand bleven, ook al hadden zij hun sieraden verloren
en waren zij geworden tot wit gekalkte hallen. Daar
naast was Amsterdam een vrijhaven voor alles wat an
ders dacht of elders verdreven werd. De vrijdenkers in
de Hervormde kerk, de Remonstranten, verwierven al
spoedig, 1630, een eigen kerk op een inpandig erf aan de
Keizersgracht. De Lutheranen, voornamelijk Duitschers,
kregen in denzelfden tijd een architectonisch aanverwant
kerkgebouw aan den Singel bij het Spui. De Fransch
sprekende Hervormden kregen een oude kloosterkapel,
de St. Paulus broederkapel, nu de Oude Walekerk ge-
heeten, aan het Walepleintje. De Engelsche Hervormden
evenzoo in de kapel van den Begijnhof.
Ook de Amsterdamsche Joden vonden een vrijhaven en
zoo kon het gebeuren dat de Portugeesch-Joodsche syna
goge een 17e eeuwsch bouwwerk is en de Hoogduitsche
synagoge een nog vroeger 17e eeuwsch monument der
