dijnen en bolwerken. Maar links, de Oostkant, is niet
veel veranderd. Dat leert dus dat de beroemde Heeren
gracht, Keizersgracht en Prinsengracht niet één voor één
rondom de stad gelegd zijn, maar dat ze tegelijk ge
maakt zijn, beginnende uit de tevoren reeds aanwezige
dwarsgracht, de Brouwersgracht, die achter de Haar
lemmerstraat gemaakt was. Maar tevens dat die grach
tenbundel niet ineens om de heele stad gelegd werd
of tot den Amstel, doch tot de plek waar nu Leidsche-
gracht en Koningsplein is. Ze werden dus niet gemaakt
als doodloopende grachten, maar werden aan beide ein
den in een dwarsgracht opgevangen, die weer verbonden
was door een gracht langs de binnenzijde van het ves
tingstelsel, naar de daar aanwezige Lijnbanen de Lijn
baansgracht genaamd. Die Lijnbaansgracht is nooit
„stand" geworden. Niemand wil er wonen. Geen won
der, want tusschen de deftige grachten en dit sluitstuk
ligt nog iets, de Jordaan. Zie den stadsplattegrond van
verleden en van nu en zie hoe slecht de straten en grach
ten van de Jordaan passen op het keurige netwerk van
den grachtenbundel met de radiale straten, 't Is treurig,
't past heelemaal niet. Dwars voor een brug staat een
huis inplaats van dat er een straat ligt. Het kinderliedje
handhaaft een merkwaardig ongeluk, door deze foute
urbanistiek gebeurd: Vlak voor de Leliesluis, reed de
p...pkar in huis, sapperdebleu, sapperdebleu. Dat komt
ervan wanneer winzucht overwint. Dan blijft het nage
slacht met de sombere nalatenschap zitten. Het dichter
woord zegt ervan: Hij lijdt de nederlaag, ook als hij
triumfeert. Dat wil zeggen dat wie materieel overwint,
veelal ideëel en geestelijk de nederlaag lijdt. Zoo ging
't ook met de Jordaan. Want hoe ontstond die? Wel,
er was een groot bouwmeester, een begaafd kunstenaar
geweest, dien we straks zullen noemen, die een plan had
gemaakt om de stad te vergrooten. Hij deed dat door een
drievoudigen bundel monumentale grachten om de stad
te ontwerpen met daarbuiten een strook en een gracht
58
