DE BOUWWERELD.
423
Van Campen de vier hoeken van zijn gebouw door
houten zolderingen heeft gedekt, die door Jonische
zuilen worden gedragen, ziet men in de Oosterkerk
die zuilen niet, doch heeft StalpaerT in de hoeken
steenen kruisgewelven gemaakt. De houten, elkander
kruisende, tongewelven zijn in de twee kerken het
zelfde, doch terwijl die te Haarlem onder één dak
met het overige gebracht zijn, heeft Stalpaert de
middenpartij verhoogd, en van afgewolfde daken voor
zien, waaruit een sierlijke koepeltoren omhoog rijst.
Zoo is een zeer fraai silhouet ontstaan. Dat dit te
Haarlem niet kon worden verkregen, werd veroorzaakt
door den toren van Lieven de Key, die moest worden
behouden.
Van binnen is de Oosterkerk tamelijk eenvoudig,
maar als „ruimtekunst" zooals men dit tegenwoordig
noemt, is zij zeer goed geslaagd. De pijlers van het
binnenste kwadraat zijn met Jonische pilasters ver
sierd, doch overigens zijn geen ornamenten aan
wezig. Een vergelijking met de Noorderkerk, die een
halve eeuw vroeger door Hendrik de Keyser is ont
worpen, doet zien, hoezeer de bouwkunst in dien tijd
is veranderd.
Stalpaert had, toen hij de Oosterkerk te bouwen
kreeg, reeds twee kerken voltooid, die men als „voor
studies" beschouwen kan. De eerste, te 's Graveland,
dagteekent van 1665; hier zijn in de hoeken van het
kruis lagere beuken geplaatst. In de kerk te Oudshoorn,
van 1669, zijn die beuken weggelaten, zoodat hier een
kruis den plattegrond vormt. Te Oudshoorn bleven
ook de gekleurde vensters bewaard, die Stalpaert
ter verlevendiging van het interieur bedoeld had. Ook
de Oosterkerk was daarop berekend; er moeten daar
geschilderde ramen geweest zijn, waarvan echter niets
is overgebleven.
Merkwaardig is bij de Oosterkerk, dat de ton
gewelven van het kruis ten deele voor de vensters van
de bovenste verdieping zijn aangebracht, zoodat die
vensters zich van binnen anders vertoonen, dan van
buiten. Het schijnt, dat die gewelven eerst in de kap
bedoeld waren, zoodat dan een basilikaal effect zou
zijn verkregen en de kerk meer rijzig zich zou hebben 1
vertoond. Nu is de oplossing dezelfde, als Jacob van
Campen in de Nieuwe Kerk te Haarlem van het vraag
stuk had gegeven.
De kapbalken, die onder de houten gewelven al in
de middeneeuwen gemaakt waren en die ook in de
Zuider- en de Noorderkerk nog worden aangetroffen,
wilde Stalpaert niet in het gezicht laten. Daarom
bleef hem slechts over, de gewelven onder die
kapbalken te maken, zooals dit in de Groote Kerk te
Haarlem en de Westerkerk te Amsterdam- was gedaan.
Dat hij, om dit te kunnen doen, de vensters ten deele
moest bedekken, heeft hem blijkbaar minder gehinderd,
dan dat de kapbalken in het gezicht bleven.
DE ELECTRIF1CATIE DER GOOISCHE TRAM
"aar wij vernemen wordt thans spoedig
het verleenen der definitieve concessie
aan de Gooische Stoomtrammaatschappij
verwacht. De opmerkingen, gemaakt in het
rapport der door de regeering benoemde, speciale
commissie, die tot taak had na te gaan, in hoeverre
het natuurschoon door de geprojecteerde lijnen zou
worden geschaad, zijn aan het Departement van
Waterstaat nauwkeurig onderzocht. Er worden dan
ook in die lijnen eenige veranderingen aangebracht;
zij zijn echter niet van grooten invloed op het
oorspronkelijke plan. Zoo zal de tramlijn, aanvankelijk
gedacht op ongeveer tweehonderd meter afstand van
het Naardermeer, om die bekende broedplaats van
vogels zoo min mogelijk te storen, verder worden gelegd.
Een andere afwijking van het ingediende project
geldt het spoor op den nieuwen straatweg Amsterdam
Amersfoort. Bij Naarden zou de tram aanvankelijk
gaan langs de vesting. Sedert heeft echter de kweeker
Smit zijn terreinen aan het Rijk verkocht, de
gronden zullen worden gebruikt voor de verbreeding
van den straatweg AmsterdamAmersfoort. De lijn
komt nu zuidelijker.
De richting wordt dus de volgende:
Van de Weesperpoort naar den Omval, onder den
spoorweg door, tot aan de zuidzijde van Diemen, dan
linea recta naar de kom van Muiden, zuidzijde. Bij
dat punt buigt het tramspoor om en gaat, wederom
in rechte lijn, op vrij grooten afstand voorbij Naarden
naar Bussum. Dan gaat de weg van Bussum in rechte
lijn naar den Tafelberg en komt uit dicht bij het
terrein waar de provinciale waterleiding is geprojecteerd.
Een tweede, aan de lijn AmsterdamBussum evenwijdig
loopende trambaan gaat van de Hakkelaarsbrug naar
het westelijk deel der bebouwde kom van Bussum en
vandaar naar de Schuttersheide bij Hilversum. De be
staande lijn Hilversum, Laren, Blaricum, Huizen, Bussum
krijgt éen gewijzigde richting van de Valkeveensche
laan tot aan het station NaardenBussum. Die lijn
zal „stadslijn" blijven; de groote verbinding van het
Gooi met Amsterdam wordt electrisch spoor. Muiderberg
blijft met een zijlijntje aan het nieuwe net verbonden.
Weesp blijft er buiten, omdat dit een goede spoorweg
verbinding met Amsterdam heeft. Na het „afkomen"
der concessie heeft ter visie-legging plaats ter secretarie
van de verschillende gemeenten en beslissen Gedepu
teerden over eventueel ingekomen bezwaren.
