DE BOUWWERELD.
BOEK EN TIJDSCHRIFT
Natuur- en kunstbeschouwingen door
J. H. Schorer. Amsterdam. P. N. van
Kampen. 1919.
Wij ontvingen onlangs ter aankondiging een bundel
schetsen van de hand van Jhr. J. H. Schorer. Zij
hadden, de oudste in 1882, het licht gezien in een
aantal onzer dag- en weekbladen en de schrijver
achtte het oogenjalik gekomen ze tot een overzichtelijk
geheel te vereenigen. Hoewel de bundel reeds eenige
jaren geleden verscheen, komen wij nog gaarne op
de uitgave terug. Zij heeft nog niet aan interesse
verloren. De heer Schorer toont zich een goed
opmerker en een fijn stylist, die zich met zorg en
nauwkeurigheid uitdrukt. Zijn langdurig verblijf in het
buitenland heeft zijn gevoel voor den vaderlandschen
eigenaard nog gescherpt. Hij bezit de gave een ander
te laten medegenieten van wat hem zelf yreugde
verschafte of belang inboezemde. En dat is niet weinig!
Zijn gezichtskring is wijd. Hij betrekt er alle uitingen
in der schoonheid van natuur en kunst en gaat ook
hare beoefenaars niet voorbij. Zelfs de politiek wordt
niet geheel verzwegen. Tooneel, muziek, schilderkunst
geven den heer Schorer aanleiding tot eene bijdrage
die hem stempelt tot een boeiend en aangenaam
causeerend „chroniqueur", welk genre medewerker in
onze pers te zeldzaam is.
De bundel trekt ons echter in hoofdzaak aan en
zal daaraan een blijyènde waarde ontleenen 'door
zijne «twee reeksen meer doorwerkte artikels .over
Nederlandsche plaatsen en over de als zoodanig ge
bouwde 17de-eeuwsche Ned. Hervomde kerken. Daar
zal voor het groote meerendeel der lezers heel wat
hebben ingestaan dat voor hen nieuw was en interes
sant. Vollenhove, Maassluis, Heenvliet, hoe weinig
kennen ons land tot in zulke „uithoeken"? En die
aardige, doorgaans op centralen aanleg ontworpen
vroeg-protestantsche dorps- en stadskerken, zijn te
veel in verdiukking gekomen van de aangepaste
gothische kerken, enkele groote daargelaten. Schorer
brengt ons naar Oudshoorn, 's Graveland, Haarlem,
Maassluis, de Vuursche, Woubrugge, Groningen (de
Nieuwe kerk), de koepelkerken te Willemstad, Leidschen-
dam, Middelburg (Oostkerk), Leiden (Mare-kerk), Am
sterdam (Nieuwe Luthersche kerk). Waar zijn Blokzijl,
Zwaluwe, de Bilt?
Wij doen hier slechts een greep uit een inhoud die
rijk en degelijk is, om in het licht te stellen dat deze
bundel van den heer Schorer eene lectuur is die
ons veel vertelt en doet genieten en bij de voor
bereiding van een a s. zomerreis ook ten geleide kan
dienen van het onbekende van de Wadden-eilanden.
Een deel der artikels uit den ouden tijd heeft, meer
merkwaardigheidshalve, historische beteekenis. Ons
treft het meest de topographie en gebouwenbeschrijving.
72
groote buitenplaatsen? Erger: wat zal er gebeuren, als in 1922
de tijd aangebroken is, dat de Erfgooierswet de deur openzet
voor allerlei mogelijkheden, waaraan te denken iemand reeds
kippenvel bezorgt?"
Verspreide berichten. Uit de onderstaande recente berichten,
die nog geenszins een volledig overzicht geven, blijkt hoezeer
voortdurende waakzaamheid geboden is in de bestrijding der
ontsiering van ons land. Dan dreigt het hier, dan daar Nu
eens door de wereldlijke overheid (Maasbrugverknoeiing te
Maastricht!), straks door de kerkelijke of door partikulieren.
Alleen een monumentenwet zou eenige uitkomst kunnen bieden.
Doch daarvoor schijnt de regeering helaas nog steeds geen tijd
te kunnen afzonderen. Waarom duurt zulk een wetje zóó lang?
Omdat er te weinig „politiek" in schuilt, of te weinig sociaal-
economische beteekenis, of te weinig verkiezingsbelofte?
B-ussum. In den Raad is ingediend eene motie voorstel
lende om voor ophoogingsdoeleinden de heuvelachtige beboschte
terreinen tusschen Huizer- en Brediusweg af te graven tot een
kale vlakte. In een adres komt „Heemschut" tegen deze ont
siering op.
E I b u r g De heer A. Lange heeft bedankt als lid van den
Raad als protest tegen het willekeurig vellen van boomen op
de stadswallen, waardoor de schoonheid zeer benadeeld wordt
(Elburg is trouwens toch al leelijk geschonden in de laatste
tijd) Tengevolge van de actie van enkele ingezetenen en de
tusschenkomst van het Staatsboschbeheer zullen de vele boomen
„die de Raad op voorstel van B. W. wilde rooien, behouden
blijven, volgens een later bericht.
Hillegom. Dank zij een request van den „A. N. W. B-,
Toeristenbond voor" Nederland" en de belangstelling van inwo
ners zijn B. W teruggekomen van hun voornemen om de
fraaie boomen van de Six-laan, een der weinige in de streek,
te rooien.
Rapverbod is gelegd op de bosschen en andere hout
opstanden van het „Jolder,enbosch"teOude-Mirdum(Gaasterland).
Dito op: 32 iepen in „De Laak" gemeente Huisen; op de
Loolaan bij Kilder, gemeente Bergh; op de houtopstanden van
het landgoed „Entinge" te Zuidlaren.
Kerkdriel De prachtige kastanjes, iepen en eiken om
de typische Hervormde kerk met haar scheeve torenspits, zijn
geveld. Het dorp heeft daarmede een karakteristiek punt inge
boet, zonder dat er eenige reden voor bestond.
Leeuwarden. Het voorstel tot gedeeltelijke demping van
de Tuinen" waartegen van verschillende zijden geprotesteerd
werd uit een oogpunt van stadsschoon, is door B. W. inge
trokken en zal worden vervangen door eene rooilijnregeling.
In de Willem Lodewijkstraat wordt een groot deel der boomen
geveld niettegenstaande veler verzet. Gedeputeerde Staten van
Friesland hebben geen voldoende termen gevonden om in deze
tusschen beide te komen.
Surhuisterveen. De gemeenteraad van Achtkarspelen
besloot om de hooge eiken, die een sieraad van het dorp zijn
te kappen. Ged. Staten hebben aan het besluit hunne goed
keuring onthouden De gemeente maakte bij hen de zaak nog
eens aanhangig, doch uit inwonerskring werd krachtige» aan
drang uitgeoefend om het natuurschoon te behouden.
Het Zeisterbosch verdedigd. De raact verwierp den
24sten Febr. met 10 tegen 3 stemmen het voorstel van B. <S W.
tot het aanleggen van een sportpark in het Zeisterbosch
Nederlandsche boschwet. Volgens de dagbladen is in voor
bereiding een .definitieve boschwet. Men mag vertrouwen dat
daarin ook de aesthetische belangen tot hun recht zullen
komen op minstens dezelfde wijze als in de Noodboschwet
Belgische boschwet. Bij het parlement zal worden ingediend
een wetsontwerp tot bescherming der bosschen Een raad be
staande uit deskundigen en kunstenaars zal de bosschen aan
wijzen, die daarvoor in aanmerking komen.
Revolutie en beeldenstorm. Onder dezen titel bericht het
-Alg. Hbl." dat de „Kölnische Volksztg" aan een herderlijk
schrijven van de bisschoppen in Bohemen en Moravie ontleent
dat alleen in 1919 driehonderd kerken zijn leeggeroofd en
vijfhonderd heiligenbeelden (waarbij de beroemde Mariazuil te
Praag) vernield! In het overzicht staat echter niet hoevele
kunstwerken zich daarbij bevinden
De herbouw van het verwoeste Frankrijk. Het model-dorp
Pinon (aan de lijn Parijs—Soissons), zooals het onder patronaat
van La renaissance des Cités" zal worden herbouwd volgens
ontwerp van haar architect Charles Abella wordt, als eerste
ling van een reeks artikels, afgebeeld in „The Builder" van
11 Febr. 1.1. Tegen overdracht van de schadevergoedingen
bekostigt de .Ren. des Cités" den geheelen herbouw en legt
de zéér aanzienlijke meerdere kosten toe Het aan het begin
van de befaamde Chemin des Dames gelegen dorpje is evenals
het bijbehoorende 18de-eeuwsche kasteel en het omringende
bosch, op enkele sporen na verdwenen. Toen overeenkomstig
de wet van 14 Maart 1919 het gemeentebestuur ertoe overging
een nieuw plan van aanleg vast te stellen, besloot hef tevens om
het dorp te verleggen dichter bij het station en op eene ook
hygiënisch voordeeliger plek Dit plan stuitte bijna af op de
koppigheid der bewoners die aan hun oude woonplaats hechtten.
Ten slotte heeft het betere inzicht gezegevierd en kon een
nieuw systematisch ontworpen geheel ontstaan.
Merkwaardig is eene vergelijking tusschen dit „model-dorp"
met zijn min of meer monumentaal middenpunt waaraan de
meeste openbare gebouwen gelegen zijn en de als 't ware
natuurlijk uitgegroeide, ongedwongen engelsche dorpen, waarin
men nauwelijks de hand van een „ontwerper" gevoelt. Daar
in The Builder" nog slechts een plattegrond gegeven wordt,
moet het oordeel, dat mede van de bebouwing afhankelijk is,
nog worden opgeschort.
